Một tác phẩm như nhật ký các nhân vật hoặc một tập thư tay cũng có thể được hiểu là một ghi chép về lịch sử của một thời kỳ.Chuyển sang giai đoạn tiếp theo, bạn cần tuân theo bốn quy tắc đọc nữa, nhưng trước tiên là phải thống nhất các thuật ngữ sau khi đã vạch rõ được cấu trúc cuốn sách.Một số tác giả khác như Galileo hay Newton, những người sử dụng phương pháp hình học, cũng tiến hành theo cách của Euclid.Vì vậy, chúng ta cần phải dùng lối đi tắt trong đọc đồng chủ đề.Các tác giả của một tác phẩm giả tưởng luôn tạo ra một thế giới giả tưởng nơi các nhân vật sống, chuyển động và thể hiện bản thân họ.Nhưng làm cách nào để phân biệt chính xác giữa hai điều này?Cấp độ đọc thứ ba chúng tôi gọi là đọc phân tích.Chúng đều là sách chuyên đề.Trên thực tế, việc chỉ trả lời được những câu hỏi về dữ kiện cuốn sách chỉ thể hiện khả năng đọc sơ cấp (tức là trả lời câu hỏi Cuốn sách nói về điều gì?).Aristotle gọi cuốn Physics (Vật lý) của ông là một chuyên luận khoa học, mặc dù theo cách dùng hiện nay thì cuốn sách đó mang tính triết học nhiều hơn.
